Polyvagaal-theorie, of hoe krijg ik weer rust?
Tja, wat betekent dat woord? Poly komt uit het Grieks en staat voor ‘veel’. Vagaal is de naam van de 10e zenuw, ook wel de zwervende zenuw genoemd.
Polyvagaal heeft te maken met de werking van ons autonome zenuwstelsel (de zwervende zenuw). Ons zenuwstelsel reageert op ervaringen en het reguleert ook de wijze waarop we reageren op die ervaringen. Je kunt er ingewikkelde theorieën over lezen (aan het einde geef ik je een aantal boeken tips) maar het belangrijkste dat je moet onthouden: het autonome zenuwstelsel zendt en zoekt signalen van veiligheid en gevaar. En dat is nu net het punt waar ik het over wil hebben. Het vinden van veiligheid of het onderscheid kunnen maken wanneer iets niet veilig is en daar het juiste in doen; kan ik hier blijven, moet ik vluchten of ga ik vechten. Hoe vind ik mijn rust?
Ik denk dat de afgelopen twee jaar, rondom Corona, ons autonome zenuwstelsel aardig overuren heeft gedraaid. Wie of wat is de vijand, waar komt het gevaar vandaan? We konden het virus niet zien en toch reageerde ons zenuwstelsel op wat er door ons gevoeld werd. En nu we denken dat het weer wat veiliger wordt is Poetin een oorlog begonnen in Oekraïne. We voelen ons mogelijk niet alleen onveilig, we zien ook daadwerkelijk beelden van wat gaande is. Ons autonome zenuwstelsel staat wederom flink aan.
Dit zijn twee externe situaties die invloed op ons hebben. In ons zelf zijn er ook allerlei gedachtes, ervaringen, confrontaties die dat gevoel voor veilig en onveilig behoorlijk actief maken. Een aantal voorbeelden vanuit mijn praktijk:
- ik sta de hele dag aan, erg vermoeiend
- ik voel dat ik moet presteren, ga ook harder werken, maar hoe blijf ik dan privé in balans?
- ik voel me sterk verantwoordelijk, door de vele issues die er spelen in de business, ga ik steeds harder lopen en meer uren maken
- Ik ga een nieuwe rol invullen, die gaat meer van mij vragen in de zin van leiderschap, verantwoordelijkheid maar ook assertiviteit. Hoe ga ik dat doen en blijf ik dicht bij mijzelf?
Al deze vraagstukken gaan over balans. Is het hier veilig of onveilig? Je autonome zenuwstelsel is dus alert, scant als het ware 24 uur per dag de situatie.
Op oude zeilschepen maakten ze gebruik van het kraaiennest, een uitkijkpost in de mast van het schip. Zo hadden ze overzicht en hielden de situatie in de gaten: is het veilig of onveilig, dreigt er gevaar. Moeten we van koers veranderen?
Het grote verschil met het schip en onszelf? Op het schip wordt iemand afgelost, wij moeten het 24 uur per dag zelf blijven doen. En wat als we de balans kwijt zijn, we steeds het gevoel hebben dat we alert moeten zijn, dat het niet veilig is of zelfs extreem onveilig? Dan ontstaat er stress, vermoeidheid, slapen we slecht. Er is een gevoel van onbehagen, we trekken ons terug. En als we niet oppassen verdwijnen we helemaal, weg hier! En wat dacht je van de lichamelijke klachten die daardoor ontstaan?
Als coach werk ik samen met je aan een situatie waarin je weer overzicht hebt. Zodat er rust ontstaat in je centrale zenuwstelsel. Waardoor je je weer veilig en flexibel door de wereld heen beweegt, je opties verkent, mogelijkheden ziet. Je weer kunt verbinden en creëren. Maar ook dat je energie opdoet om het hoofd te bieden aan de eisen van alledag.
Boekentips:
- De polyvagaal theorie in therapie - Deb Dana
- Activeer je nervus vagus - Luc Swinnen